یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنوا لا تُبطِلُوا صَدَقاتِکُم بِالمَنِّ وَ الأذی کالَّذی یُنفِقُ مالَه ُ رِئاءَ النَّاس ... *
ای
کسانی که ایمان آوردهاید! بخششهای خود را با منت و آزار باطل نسازید،
همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق میکند...
این
آیه خودش تفسیر دارد با مختصات و جزئیات ریز به ریز. اما یک حاشیه کوتاه اینکه
دایره آزاری که در این آیه صریحا بیان شده چیست؟ چه رفتارهایی در
این منت و آزار گنجانده میشود؟ اگر بخواهیم کمی به روزمرهجات تعمیمش دهیم به
چه نقاط اشتراکی می رسیم؟ در تطبیق این آیه با دنیای امروزی، با کدام صحنه
های زندگیمان همپوشانی نمودار می شود؟ مثلا همین دنیای مجازی. همین
اینستاگرام. همین تلگرام. فراگیر شده است از این دست منتها. اشباع شده از
بخششهایی که با آزار باطل می شوند. من از تلگرام استفاده میکنم. کاربر
فعال اینستاگرام هم هستم.* اما مسئله
این است ما که ادعای مسلمانی داریم چقدر پایبند شده ایم به این آیه ها؟
چقدر تابحال صادقانه مصداقسازی کرده ایم با این آیه؟ چقدر خودمان را جای
ایمانآورندگان این آیه تصور کردیم تا از آزار دیگران دور باشیم؟ با خودمان
فکر کردهایم که هدف از اشتراک و به رخ کشیدن انواع غذاهای خوشرنگ و
لعاب، لوکیشنها و رستورانهای ونک به بالا و گرانقیمت، خریدهای لوکس و
لاکچری روزانه، زندگی تجملی، مهمانیها و دورهمیهای بورژوآطور، سفرهای آنچنانی و پرهزینه، سلفیهای
یهویی با زنندهترین پوشش و البته اشرافی با کمی چاشنی خلاقیت و خیلی های
دیگر چیست؟ ما فکر می کنیم صدقه و بخشش یعنی همان سکه ای که می اندازیم
داخل صندوق صدقات و رد می شویم. سطحی ترین برداشتها را از امثال این آیه
شریفه داریم و فکر می کنیم منت و آزار یعنی همین که اگر کمکی کردیم هوار بزنیم و یا مثلا اوج فهممان از این آیه این است که اگر به
نیازمندی یاری دادیم پنهانی باشد و آبرویش را به حراج نگذاریم. منصفانه
دایره بخششها و صدقات را وسیع تر کنیم تا شاید از حجم آزاری که در
زندگی روزمرهمان جاری و ساری شده کم شود. کمی این سیر صعودی مصرفگرایی و نمایش
اشرافیگرایی که در زندگی مان رخنه کرده کنترل شود.
*بقره _ 264
* و شاید بارها دلهایی را از پسِ عکسها و کپشنهایم لرزانده باشم
* به شخصه دنبالکننده این مدل آدمهای مجازی نیستم